واژه زیست فناوری نخستین بار در سال ۱۹۱۹ توسط Karl Ereky به مفهوم کاربرد علوم زیستی و اثر مقابل آن در فناوری های ساخت بشر به کار برده شد. به طور کلی هر گونه فعالیت هوشمندانه بشر در خلق، بهبود و عرضه محصولات گوناگون با استفاده از جانداران، بویژه از طریق دستکاری آن ها در سطح مولکولی در حیطه این مهم ترین، پاکترین و اقتصادی‌ترین فناوری قرن حاضر، زیست فناوری، قرار می‌‌گیرد.
کاربردهای سنتی زیست فناوری شامل اصلاح نباتات و دام، تهیه نان، ماست و پنیر بوده است و پس از آن تولید پادزیست‌ها (آنتی بیوتیک ها)، انسولین انسانی و اینترفرون و در حال حاضر با ظهور فناوری DNA نوترکیب، دستکاری ژن‌ها و انتقال ژن از یک موجود زنده به دیگری یا به عبارت دیگر مهندسی ژنتیک، ظرفیت بهره گیری از این فناوری به نحو فزاینده‌ای افزایش یافته است.
در حال حاضر با توجه به افزایش بی رویه جمعیت و نیاز به تامین مواد غذایی این جمعیت رو به تزاید، زیست‌فناوری کشاورزی مورد توجه خاص میباشد و محصولات تراریخته گوناگون پرمحصول و مقاوم کشاورزی مانند ذرت، برنج، سویا، گوجه فرنگی، گندم تولید و استفاده از تکنیک های نوین زیست‌فناوری در افزایش تولید شیر و گوشت دام موثر واقع شده اند.
تامین سلامت و بهداشت جمعیت بیش از شش میلیاردی ساکنان کره زمین از طریق تولید داروهای نوترکیب و واکسن ها، دستیابی به روش های درمان کم هزینه بیماری ها و یافتن درمان بیماری های لاعلاج و تشخیص سریع تر و مؤثر تر بیماری های گوناگون از جمله بیماری های ژنتیکی از وظایف زیست فناوری پزشکی میباشد.
همچنین رویکرد جدید به محیط زیست در قرن حاضر و در نظر گرفتن آن به عنوان یک جزء از سرمایه ملی کشور ها و لزوم حفظ آن با استفاده از زیست‌فناوری از مهمترین دغدغه‌های بشر در قرن حاضر است. حذف مؤثر آلاینده‌های محیطی خطرناک از محیط زیست با استفاده از میکروارگانیسم های پالایشگر آلودگی و استفاده از تکنیک های حفظ، نگهداری و حراست از ذخایر ژنتیکی کشور از جمله کاربردهای زیست‌فناوری در زمینه محیط زیست میباشد. کاربردهای زیست‌فناوری در صنعت که مجر به تولید محصولات با صرف هزینه و انرژی کمتر، ضایعات اندک و از همه مهمتر، کمترین اثر سوء بر محیط زیست می‌‌شود. باعث شد که از این فناوری به عنوان یکی از پاکترین بخش های صنعت یاد شود. زیست‌فناوری همچنین تولید محصولاتی که قبلأ از روش های دیگر امکان تولید آن وجود نداشته یا بسیار سخت و دشوار بوده است، ممکن ساخته است.